चुनौति र समस्या छिचोल्दै पहिलो महिला ब्रोकर बन्न सफल : सुचिता

भाद्र १२, काठमाडौं ।  महिलाहरुको नेतृत्व हतपत नपचाउने परम्परावादी सामाजिक संस्कारबाट ग्रसित २०५० सालको समाजमा हरेक क्षेत्रमा महिलाहरुको प्रवेश सहज थिएन । धेरैका लागि अनौठो लाग्ने लगानीको क्षेत्र सेयर बजारमा महिला ब्रोकरमा रुपमा प्रवेश गर्ने कुरा त झनै गाह्रो बिषय थियो ।

त्यसबेलाका यस्ता अनेकन चुनौति र समस्याका पहाड छिचोलेर अगाडि बढ्न साहसीहरुले मात्र सक्थे । तिनै साहसी महिलाहरुमध्येकै एक हुन् सुचिता खनाल । नेपाली सेयर बजारको पहिलो महिला ब्रोकरको रुपमा स्थापित खनालको संघर्षपूर्ण जीवनगाथा निकै चाखलाग्दो छ । 

खनालले २५ वर्षअघि ब्रोकर नम्बर २५ को श्वेता सेक्युरिटीजलाई जन्म दिएकी थिइन् । आज यो सेक्युरिटिज लगानीकर्ताहरुको रोजाई बन्न सफल भएको छ । त्यसबेला ओपन क्राइ सिस्टमबाट सेयरको कारोबार हुन्थ्यो । एकमात्र महिला ब्रोकरका रुपमा परिचित सुचिता खनाल सम्झिन्छिन्–“बोलेर बोर्डमा कोड गर्नुपर्ने अवस्था थियो र काम गर्दा सबैले मलाई नै हेरेजस्तो लाग्थ्यो ।” 

सुरुवातमा उनलाई पनि यो पेशा अनौठो लाग्थ्यो । तर, बिस्तारै अभ्यस्त हुँदै गइन्, बजारमा सबैको साथ समेत प्राप्त हुँदै गयो । ब्रोकरेजको काममै भिज्न थालेपछि र रमाइलो अनुभूत हुन थालेपछि भने उनमा यसैलाई नै करिअर बनाएर अगाडि बढ्ने अठोट पलायो र त्यसैको निरन्तरताले उनलाई अहिले एक सफल ब्रोकरको पहिचान दिएको छ । 

त्यसबेलाको समाज  महिलाहरुको बिषयमा केही संकुचित भए पनि ‘पुरुषको तुलनामा आर्थिक कारोबारमा महिलाहरु इमान्दार हुन्छन्’ भन्ने सोंचले चाहि सुचितालाई अगाडि बढ्न निकै सहयोग गरेको रहेछ ।  दैनिकी भरेर नेप्सेमा भोलिपल्ट कारोबार बुझाउनुपर्ने र नामसारी गर्न ६ महिना लाग्ने त्यो जमानाको कुरा सम्झँदा सुचितालाई अनौठो सपना जस्तो लाग्छ । 

२०५० सालमा कारोबार गर्दा दैनिक कारोबार कति हुन्थ्यो भन्ने जिज्ञासामा उनले भनिन्–“टर्नओभर ५० लाखदेखि १ करोडको बीच हुन्थ्यो र त्यो बेलामा ब्रोकर संख्या पनि २५ मात्र थियो।” ५१ देखि ५४ सालमा दैनिक कारोबार भोल्युम १५ लाख हुँदा मानिसहरु ‘बाफ रे बाफ’ भन्दै आश्चर्य मान्थे । “हामीले  दैनिक सवा दुई अर्ब कारोबार पनि देख्यौं र १५ लाख पनि देख्यौं ।” उनले थपिन् । उनको भनाईमा अब सेयर बजार बिस्तारै विकास हुँदै गएकाले कारोबार रकममा अझै छलाङ आउने छ । उनको विचारमा पूर्ण अनलाइन कारोबार प्रणालीको पूर्ण कार्यान्वयन भएपछि कारोबार रकम निकै धेरै माथि पुग्नेछ । 

करिब १५ वर्षअघिदेखि नै सेयर धितोमा राखेर ऋण पाउने व्यवस्था रहेको र अहिले ऋणका लागि सहज अवस्था रहेकोमा खुशी व्यक्त गरेकी उनले ब्रोकर मार्फत् मार्जिन लेण्डिङ पनि आउन लागेकाले बजारलाई राम्रो हुने विचार व्यक्त गरिन् ।

आफ्नो बलबुता र आत्मविश्वासले सफल ब्रोकर बन्न सकेकोमा खुशी, उनले विगत सम्झिइन् । नेप्सेले ब्रोकरको रुपमा काम गर्न इच्छुकलाई आवेदन आह्वान गरेपछि आफ्ना भाई ब्रोकर नम्बर २२ का रविराज भट्टराईले प्रतिस्पर्धा गर्न सल्लाह दिएको र त्यसपछि यो क्षेत्रमा आएको बताइन् ।

नेपाल कमर्स क्याम्पसमा मास्टर जोइन गरे पनि व्यवसायको व्यस्तताका कारण डिग्री गर्न नसकेकोमा केही खिन्न अनुभव रहेको उनी बताउँछिन् । नेप्सेमा ब्रोकर लाइसेन्स लिने बखतमा उनी २६ वर्षकी मात्र थिईन् । “पाका व्यक्तिहरु अन्तर्वार्तामा प्रतिस्पर्धीका रुपमा आएका बेला म फुच्ची पनि त्यही लाइनमा थिएँ । अझै पनि सो बेलाको याद ताजा बनेर आउँछ ।’–उनले भनिन् ।

उनले आनन्द र ढुक्क साथले अन्तर्वार्ता दिईन् । श्रीमान अर्थविद, पूर्व अर्थसचिव रामेश्वर खनालको घर भैरहवा भएकाले उतै लागिन् । दशैंपछि रिजल्ट आयो, उनी सफल भइन् । योसँगै उनको नाममा नेपालको पहिलो महिला ब्रोकरको इतिहास समेत कोरियो ।  सहकारी विकास बोर्डमा कार्यरत तत्कालीन शाखा अधिकृत श्रीमानको साथ र सहयोगले आज यो उचाई चुमेको उनी बताउँछिन् । 

वि.सं. २०५० साल पुष २९ गते पहिलो कारोबारबाट हात हालेकी उनले ब्रोकर सेवामार्फत अहिले भने पुतलीसडकस्थित सेयरमार्केट कम्प्लेक्सबाट सेवा दिइरहेकी छिन् । त्यहाँ उनी ०७३ सालमा सरेकी हुन् । त्यसअघि पुतलीसडकस्थित राधाकुटीमा रहेको आफ्ना दाजु राजीवराज भट्टराईको अडिट फर्मबाट नै २२ वर्षसम्म ब्रोकरेज सेवा दिएकी थिइन् ।

“मैले जीवनमा पेशाप्रति धेरै सेक्रीफाइस गरेकी छु । त्यसबेला ब्रोकरेज सेवाले मैले मेरो बच्चीलाई समय दिन सकिँन, ६ वर्षको उमेरदेखि नै बोडर्समा राख्नुपर्यो ।’ छोरीलाई समय दिन नपाएको विगत सम्झिँदा मातृमन क्षणभरमै भक्कानियो । केहीबेरपछि सम्हालिएकी सुचिताले कुराकानीलाई अगाडि बढाइन् र भनिन्–“भाइ जीवनमा पैसा कमाए हुँला, तर मैले ६ वर्षकी बच्चीलाई बोर्डस राख्दाको पीडाले अहिले पनि छाति चिरिएर आउँछ र मुटु पोल्छ । मैले सेयर बजारका लागि नै भनेर ठूलो त्याग गरेकी छु ।” हाल उनकी छोरी जेएनयुमा गणित विषयमा  फिलोसफी अध्ययनरत छिन् ।

पढेलेखेका सासूससुरा नभए पनि उनीहरुले आफूमाथि गरेको विश्वास र माया समेत उनको जीवनमा स्मरणीय रहेको सुनाउन भ्याइन् । ब्रोकरेज सेवाको व्यस्तताले सासुआमालाई अन्तिम अवस्थामा भेट्न नपाएकोमा अझै पनि उनलाई थकथकी लाग्ने गर्छ, ग्लानी महसुस हुन्छ । 

२०४४ सालमा बिहे गरेकी उनले विवाहपछि काठमाण्डौं मैतीदेवीमा डेरामा जीवन चलाउँथिन् । श्रीमान् सरकारी जागिरे तर, निश्चित तलब हुने । त्यतिखेरको समयमा १४ सय तलबमध्ये ९ सय ५० घरभाडामा मात्र बुझाउनुपर्ने । घरबाट धान्न तेल चामल आउँथ्यो, जेनतेन मात्र जीवन चल्थ्यो । उनी डेरावाल जीवनका दुःखदायीसुरुवाती दिन सम्झिन्छिन् ।

त्यसबेला उनलाई काठमाण्डौंमा घर बनाउन सक्दिँन भन्ने लाग्थ्यो । अहिले सेयर लगानीकर्ताको अथाह माया र श्वेता सेक्युरिटीजकै देनबाट भक्तपुरको कौशलटारमा घर, गाडी, जग्गा र मनग्यै आम्दानी भएकामा उनी दंग छिन् । र, सँगै पहिलो महिला ब्रोकरको पहिचान बनेर सयौं लगानीकर्ताको हितमा सेवा गर्न पाएकोमा उनी औधी खुशी पनि छिन्।